بر اساس تعريف سازمان جهانی توريسم، گردشگری يا معادل انگليـسی آن توريسم، بـه كليـه فعاليتهای افرادی اطلاق می شود كه به مكانهایی خارج از محيط عادی خود به منظور گذراندن ايام فراغت، انجـام كار و ساير هدفها، برای مدت كمتر از يك سال می روند. به اين ترتيب، محدوه توريسم از مسافرتهايی كه صـرفاً به منظور گذراندن تعطيلات و سپری كردن چند روز برای ديدار دوستان و آشنايان و بازديد از منـاطق جـذاب انجـام می گيرد، بسی فراتر می رود. در مطالب پیشرو قصد داریم به طور خلاصه، شما را با انواع گردشگری های تجاری، تفریحی و انواع تقسیم بندی های آن آشنا کنیم تا بهتر به معنی گردشگری برسیم.
انواع گردشگری
همانطور که می دانید، گردشگری را می توان به دسته بندی های مختلفی تقسیم کرد. لذا شناخت این دسته بندی ها برای برنامه ریزی در این عرصه گسترده، اهمیت به سزایی دارد. تاکنون صاحب نظران بین المللی با توجه به معیارهای مختلف توانسته اند دسته بندی های متعددی را از گردشگری ارائه نمایند. وانس اسمیت، درباره اینکه گونه های مختلف گردشگری چیست؟ شش گونه را بر اساس انگیزه گردشگری نام برده است: گردشگری بر اساس موقعیت مکانی، بر اساس هدف، از نظر قومیتی، از نظر فرهنگی که در ادامه این دسته بندی ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
-
قومی:
در ابتدا بهتر است تعریف قوم را بدانیم. از گردش گری قومی تعاریف مختلفی شده است که در اینجا ما از تعریف پاپلی یزدی که در کتاب گردشگری مبانی و مفاهیم آمده است، استفاده می‌کنیم که گفته شده «این نوع گردشگری به منظور مشاهده سبک زندگی افراد بومی و اقوام انجام می‌شود. هدف گردشگری قومی شناخت اقوام مختلف و شرکت در تجربه‌های آنها است. تماشای مراسم سنتی، جشن‌ها، آیین‌ها از جمله جذابیت‌های این نوع گردش گری است و برخی نیز به منظور درک بهتر از موقعیت خود یا دنیای معاصر به این گونه سفرها روی می‌آورند.
-
فرهنگی:
بر اساس تعریفی که مجمع عمومی سازمان جهانی توریسم (UNWTO) در بیست‌ودومین اجلاس خود در سال ۲۰۱۷ به تصویب رساند، گردشگری فرهنگی به نوعی از فعالیت گردشگری اشاره دارد که در آن انگیزه اساسی بازدیدکننده یادگیری، کشف، تجربه و مصرف جاذبه‌های فرهنگی ملموس و ناملموس است.
بخش مهمی از تقاضای جهانی توریسم، گردشگری فرهنگی است. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری ۳۷ درصد توریسم بین المللی با انگیزه فرهنگی انجام می شود و جالب اینکه این تقاضا همچنان در حال افزایش است. رشد گردشگری فرهنگی و توریسم میراث (heritage tourism) به عنوان عناصر گردشگری نوین، توجه سیاستگزاران و محققان را در سراسر دنیا به خود جلب کرده است. توریسم فرهنگی را می توان اینگونه توصیف کرد، مسافرت افراد از محل سکونت خود به مکان هایی که جاذبه های فرهنگی دارند. این جا به جایی به قصد کسب اطلاعات و تجارت برای ارضای نیازهای فرهنگی گردشگران انجام می شود. از جمله ویژگی های گردشگران فرهنگی می توان به سطح بالای تحصیلات آنان، بالا بردن میانگین سنی آنان و شاغل بودن آنان اشاره کرد.
در توریسم فرهنگی تمایل زیادی به آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف وجود دارد. آنان خواهان جستجو در چشم اندازهای فرهنگی جوامع انسانی می باشد. در این مدل از گردشگری بیشتر به جذابیت های فرهنگی آن توجه می شود. می توان این جذابیت ها را از قبیل موزه ها، نمایشگاه ها، ارکسترها، نمایشنامه ها، هنرهای دستی، معماری در ایران علاوه بر موارد فوق، آئین های سنتی نظیر تعزیه، مراسم چهارشنبه سوری، جشن های مذهبی زرتشتی و اسلامی، عزاداری ها مانند محرم و … نیز تعریف شود. در سال های اخیر از سوی مسئولان گردشگری ایران بارها درخصوص میزان اهمیت گردشگری فرهنگی و سهمی که ایران می تواند در این زمینه به دست آورد تأکید شده است. ایران در تلاش است در نبود امکانات و شرایط مناسب، این نوع گردشگری را تبلیغ و رواج دهد.
-
تاریخی:
گردشگری تاریخی (Historical Tourism) یا توریسم میراث (Heritage tourism) به معنای سفر با هدف کاوش در تاریخ و میراث یک مکان یا یک مقصد است. این نوع گردشگری ممکن است یک گشت و گذار ساده در بناهای تاریخی مشهور یک شهر باشد. یا اینکه بازدید از موزه‌های محلی که آثار باستانی، هنری و ادبی را به نمایش می‌گذارند. به‌طور خلاصه، گردشگری تاریخی به معنای بازدید از منطقه یا انجام فعالیت‌هایی است که اطلاعات زیادی درباره گذشته و زمان حال به گردشگران بدهد. در گردشگری تاریخی، گردشگران با افراد، مکان‌ها و داستان‌هایی روبه‌رو شده، قدمت آنها را عمیقا درک کرده و فرهنگ حقیقی آن منطقه را لمس می‌کنند.
-
طبیعت گرا:
در برگیرنده گونه های متفاوتی شامل اکوتوریسم، توریسم دریایی، توریسم ورزشی و نظیر اینها می باشد. گردشگران از این طریق انگیزه های متفاوتی را تجربه می کنند و آثار مثبت و منفی را برای آن مناطق در بر دارد. مکانهای هدف عمدتاً پارک های ملی، ذخیره گاه های حیات وحش مکان های طبیعی جذاب و تماشایی و مناطق بکر و دست نخورده می باشد.
-
تفریحی:
در پایان قرن بیستم، مفهوم “تفریح” سایه های جدیدی به دست آورد، اهداف متنوع تر شدند. گردشگران، به ویژه آنهایی که به طور منظم و اغلب سفر می کنند، بیشتر در تعطیلات خود ماجراجو هستند و سعی می کنند با فعالیت های فعال حداکثر لذت را ببرند و اوقات فراغت خود را متنوع کنند. سازمان‌دهندگان سفر نیز به دنبال نوآوری هستند تا پیشنهادات خود را از رقبا متمایز کنند. مکان های زیادی روی زمین وجود دارد که خود طبیعت به عنوان یک اثر هنری در نظر گردشگران جلوه می کند.
-
کاری
گردشگری تجاری (Business Tourism) یا همان سفر کاری (Business Travel) نوعی از سفرها است که شامل انجام فعالیت‌های تجاری یا کاری در خارج از محل کار افراد می باشد. به‌طور کلی، به هر سفری که فرد برای انجام فعالیت کاری خود، صرف‌نظر از اینکه چقدر از محل کار روزمره خود فاصله دارد، انجام می‌دهد سفر کاری یا گردشگری تجاری می‌گویند.
بنابراین سفر کاری یک بخش مهم و جدایی‌ناپذیر از اقتصاد صنعت گردشگری به شمار می‌رود. فعالیت‌های گردشگری تجاری یا سفرهای کاری شامل شرکت در جلسات، کنگره‌ها، کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها، سفرهای تشویقی و مهمانی‌های شرکتی است. برخی از نمونه‌های معمول سفرهای کاری شامل سفر به مکان دیگری برای ملاقات با تامین‌کنندگان یا شرکای تجاری یا سفر برای یک کنفرانس یا یک رویداد تجاری است. طبق اکثر تعاریف، سفر کاری حداقل به یک شب اقامت در خارج از محل زندگی فرد نیاز دارد.
نتيجه گيری:
حال تقریبا می دانیم گردشگری چیست؟، گردشگری فعاليتی گسترده با ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سياسی و زيست محيطی است. گستردگی ايـن فعاليت به اندازهای است كه توسعه آن بدون برنامه ريزی اصولی و مديريت صحيح امكان پذير نيست. این مقوله لازم است از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار بگیرد و اركـان اصـلی آن نيز به درستی تعريف و تحليل گردد. چرا كه بطور مثال هر نوع طبقه بندی، توريسم يـا معـادل فارسـی آن گردشگری خاصی را ايجاد می نمايد. واضح است كه هر نوع از اين گردشـگری ها جاذبـه هـای مختلفـی دارنـد و تأسيسات و همچنين خدمات رفاهی خاصی را نياز دارند.
بنـابراين بـرای توسـعه مطلـوب نيازمنـد برنامـه ريـزی و مديريت ويژه ای هستند كه با نوع ديگر صنعت توریسم متفاوت است. در هر حال در دنيای كنونی نمی توان اهميت این مقوله را ناديده گرفت. بسياری اهميت آن را صرفاً در ايجاد درآمد و فرصتهای شغلی ميدانند، در حالیكه اهميت و عظمت گردشگری بـه منافع اقتصادی محدود نمی گردد. بلکه قـادر است كـه به بهبود شاخص های عدالت اجتماعی، ارتقای سطح زندگی، رفاه عمومی، تعادل و توازن منطق ها منجر گردد.
اشتراک گذاری